لیزینگ چیست؟

Lease لغت انگلیسی و به معنی اجاره دادن یا کرایه کردن است و درعمل ویژگی اصلی آن این است که حق مالکیت مورد اجاره در دست موجر و حق استفاده از آن در اختیار مستاجر قرار دارد.

در ایران لیزینگ در چهارچوب قرارداد اجاره به شرط تملیک منعقد و به مرحله اجرا گذاشته میشود و طی آن حق استفاده از دارایی برای مدت معین به مستاجر واگذار و در پایان مدت قرارداد مالکیت مورد اجاره به مستاجر منتقل می گردد. 

حال این گونه معاملات معمولاً در دو موقعیت کسب و کار شکل می گیرد . شرکت لیزینگ تخصصی که از زیر  مجموعه یک شرکت تولیدکننده است و وظیفه این نوع شرکت نفوذ هر چه بیشتر کالاهای تولیدکننده خاص در بازار است. این نوع لیزینگ از توان تولیدکننده در فروش اعتباری محصول سود می جوید.

 نوع دیگر شرکت های لیزینگ مالی یا اعتباری است که از زیر مجموعه موسسات مالی  اعتباری یا بانکها شکل می گیرد و یکی از شرکت های تابعه آنها قلمداد می شود . در این حالت معمولاً توان مالی بانک یا موسسات مالی و اعتباری پشتوانه فعالیت های این گونه شرکت ها خواهد بود. این نوع از شرکت های لیزینگی در تمام زمینه های اقتصادی که دارای بازدهی مناسب باشند فعالیت می کنند و هدف در این نوع شرکت ها کسب بالاترین نرخ سودآوری است.

 با کمی دقت در عملکرد شرکت لیزینگ و رفاه فرهنگیان می توان متوجه شد که در قالب هیچ یک از دو نمودار فوق نمی گنجد زیرا در راس هرم و یا بعبارت دیگر سهامداران شرکت نه بانک هستند و نه تولیدکننده و خریداران مورد نظر در نمودار فوق با متقاضیان لیزینگ و رفاه فرهنگیان تفاوت دارند. همانطور که از اسم شرکت بر می آید این شرکت در خدمت فرهنگیان عزیز کشور بوده و می باشد و خریداران همان سهامداران شرکت بوده و شرکت سعی در تامین خواسته های آنها داشته و دارد. لذا اگر بخواهیم نموداری برای چگونگی شکل گیری خدمات در لیزینگ و رفاه فرهنگیان ترسیم کنیم بشکل زیر خواهد بود.

تاریخچه صنعت لیزینگ :

لیزینگ دارای تاریخ و سابقه ای كهن و چند هزار ساله است. شاید نتوان زمان دقیق و مشخصی برای سرآغاز كاربرد عملیات اجاره در زندگی بشر یافت. ولی بر مبنای آنچه كه از متون باستانی بدست آمده است، اقوام ایلامی و سومری در حدود 2000 سال قبل از میلاد مسیح به نوعی اجاره داری ساده زمین، گاو، آب و تجهیزات كشاورزی می پرداخته اند. تقسیم بندی دوگانه لیزینگ به عملیاتی و مالی اولین بار در دوران رم باستان صورت گرفت. در قرون وسطی اجاره داری كشتیهای تجاری به عنوان یك رشته مهم در مبادلات اعتباری بین مردم مرسوم گردید.

اولین شركت مدرن و مستقل صنعت لیزینگ در سال 1952 در شهر سانفرانسیسكو تاسیس شد كه تاكنون با نام شركت بین المللی لیزینگ ایالات متحده به فعالیت ادامه داده است. تاسیس این شركت را باید سرآغاز تشكیل موسسات مستقل لیزینگ (غیر وابسته به بانكها و یا موسسات مالی) در آمریكا به حساب آورد. زیرا بانكها، طبق قانون فدرال كمیسیون ارز، تا اوایل دهه 1960 از فعالیت لیزینگ به صورت موجر ممنوع بودند. به هر حال رسوخ و رونق لیزینگ در اقتصاد ایالات متحده در شروع دهه 1950 را كه با رونق اقتصادی این كشور در سالهای بعد از جنگ جهانی دوم مقارن گردیده بود، باید سرآغاز تحولات همه جانبه و فراگیر این صنعت به حساب آورد. به همین ترتیب لیزینگ از اوایل دهه 1960 در سرتاسر اروپای غربی گسترش یافت و مقارن با همین سالها به ژاپن رسید.

لیزینگ در ایران :

لیزینگ در ایران، مقارن با اشاعه آن در اقتصاد كشورهای آسیایی و آمریكایی لاتین، در اواسط دهه 1970 پدیدار شد.

فرانسویان اولین پایه گذاران این صنعت در ایران بوده اند. به این ترتیب سال 1975 را باید سال آغاز فعالیت لیزینگ در ایران دانست. به این گونه كه برادران آیسه كه در قالب شركت سیتروئن به تولید محصولات آن شركت در ایران داد و ستد با فرانسویان مشغول بودند، با مشاركت موسسه سوسیه جنرال فرانسه، بانك اعتبارات ایران وقت و بعضی سرمایه داران خصوصی، اولین سنگ بنای لیزینگ را با تاسیس شركت لیزینگ ایران پایه گذاری نمودند.

دو سال بعد دومین شركت نیز باز با مشاركت فرانسویان و چند بانك داخلی، به نام شركت آریا لیزینگ كه در حال حاضر لیزینگ صنعت و معدن نامیده می شود راه اندازی شد.

محدود شدن عملیات لیزینگ به وجود تنها دو شركت فوق و عدم امكان گسترش و رونق آن، به رغم مشروعیت یافتن در قانون عملیات بانكی بدون ربا (تحت عنوان اجاره به شرط تملیك) تا سال 1373 ادامه داشت.

 در این سال اولین هسته تشكیلاتی خصوصی لیزینگ كه در اواخر سال 1370 تاسیس شده بود، وارد چرخه فعالیت شد ولی هنوز هم لیزینگ طبعاً نتوانسته بود كه جایگاه واقعی خود را در بازار تشكیل سرمایه و عرضه تولید محصولات صنعتی بیابد و در برابر وجود شرایط انبساطی در اقتصاد كشور بعد از جنگ تحمیلی و هدفگذاریهای استراتژیك دولت و اركان سیاستگذاریهای اقتصادی در برنامه های عمرانی برای تحكیم جایگاه بخش غیر دولتی و كاهش نقش تصدیگری دولت كه زمینه های لازم را برای افزایش نقش سرمایه گذاریهای خصوصی فراهم آورد، سهم صنعت لیزینگ در اقتصاد كشور بسیار ناچیز بود.

جهش شدید و تحول محسوس و یكباره در این مقوله، پس از 25 سال سكوت، انزوا و محدودیت از نیمه دوم سال 1379 اتفاق افتاد و شركتهای لیزینگ یكی پس از دیگران وارد بازار شدند.

شركتهای خودروسازی و تعدادی از صاحبان صنایع و افراد مطلع و با تجربه از پیشگامان این تحول بودند.

رشد كمی (و نه كیفی) لیزینگ درسالهای 82-1380 تداوم یافت به طوری كه در پایان سال 1382 تعداد شركتها به 63 فقره و جمع سرمایه گذاری در تاسیس آنها به حدود 600 میلیارد ریال رسید.

جالب توجه آنكه روند تاسیس این شركتها در سال 83 نیز كماكان حفظ گردید و تاسیس 24 شركت فقط در پنج ماهه اول سال 83 مجموع تعداد شركتهای لیزینگ را در كشور به 87 شركت و جمع سرمایه ثبتی آنها را به حدود 650 میلیارد ریال بالغ گردانید.

تعداد شركتهای لیزینگ در پایان سال 95 در برخی از آمارها 500 و در برخی دیگر 300 شرکت فعال ذکر گردیـده ولی آنچـه که مهم است شركت های لیزینگ دارای مجوز از سوی بانك مركزی 33 شركت می باشند.

نقش لیزینگ در اقتصاد کشورها :

نقش لیزینگ در چرخه اقتصادی کشورها و اثرات آن در ایجاد تعادل در عرضه و تقاضا هر روز از روز گذشته پر رنگ تر می شود این امر موجب گردیده کشورهای پیشرفته توجه ویژه ای به لیزینگ داشته باشند و آن را بعنوان یکی از تامین کنندگان منابع برای تمامی صنایع از خرد تا کلان بشمار آورند. بر اساس مطالعات انجام شده تامین اعتبار از طریق لیزینگ در بین روشهای گوناگون اعتباری بعد از وامهای مستقیم بانکها در رده دوم قرار گرفته است.